Toksykologia z elementami kryminalistyki jest nowym kierunkiem studiów stacjonarnych II stopnia, które zostały uruchomione na Wydziale Farmaceutycznym WUM w rekrutacji 2020/2021. Na pytania dotyczące kierunku odpowiada ich koordynator – prof. dr hab. n. med. n. o zdr. Ireneusz P. Grudziński - kierownik Katedry i Zakładu Toksykologii Stosowanej WUM.
Jesienią 2020 roku uruchomiliście Państwo nowy kierunek studiów „Toksykologia z elementami kryminalistyki”. Skąd pomysł na jego uruchomienie?
Istnieje ogromne zapotrzebowanie rynkowe na wysokiej klasy specjalistów w zakresie toksykologii. W przeciwieństwie do krajów tzw. „starej” Unii, Stanów Zjednoczonych czy Kanady, w Polsce dotychczas nie prowadzono jednolitych studiów uniwersyteckich II stopnia w zakresie toksykologii. Należy zatem podkreślić, że współczesne wyzwania dotyczące oceny bezpieczeństwa produktów leczniczych i wyrobów medycznych, kosmetyków, żywności czy suplementów diety, produktów chemii gospodarczej i przemysłowej, bezpieczeństwa środowiska pracy i środowiska przyrodniczego stwarzają ogromne potrzeby w zakresie właściwego kształcenia przyszłych toksykologów.
Umiejętność naukowej analizy zagrożenia dla życia i zdrowia, właściwa ocena ryzyka oraz zarządzanie ryzykiem, znajomość prawodawstwa krajowego i unijnego w różnych obszarach toksykologii regulacyjnej oraz odpowiednie zrozumienie zasad funkcjonowania bezpiecznych rynków farmaceutycznych, kosmetycznych, chemicznych i innych wymagają kompleksowego przygotowania w zakresie nauk toksykologicznych, prawno-administracyjnych i farmakoekonomicznych. Warto zauważyć, że pierwszy akademicki program kompleksowego kształcenia toksykologów w formule dwuletnich magisterskich studiów stacjonarnych II stopnia pt. „Toksykologia z elementami kryminalistyki” podjął Warszawski Uniwersytet Medyczny od października 2020 r.
Nauczanie na kierunku „Toksykologia z elementami kryminalistyki” uwzględnia ogólnoakademickie efekty kształcenia oraz niezbędne do wykonywania szeroko rozumianego zawodu toksykologa. Z listy wiedzy, umiejętności i kompetencji efekty kształcenia odnoszą się bowiem do deskryptorów efektów kształcenia realizowanych w dyscyplinie nauk farmaceutycznych (60 procent) i nauk medycznych (40 procent). Nowy kierunek studiów jest dedykowany wyłącznie naukom toksykologicznym zgodnie z Europejskim programem nauczania współczesnej toksykologii.
Nazwa kierunku brzmi bardzo ciekawie, a czy może Pan Profesor wyjaśnić naszym czytelnikom czym zajmuje się toksykolog i gdzie można znaleźć zatrudnienie w tym zawodzie?
Współczesna toksykologia, a raczej nauki toksykologiczne (ang. toxicological sciences) stanowią interdyscyplinarny obszar działalności toksykologów, których nadrzędnym przesłaniem jest „troska o życie i zdrowie człowieka, ochrona zwierząt i środowiska przyrodniczego”. Użyłem celowo terminu „nauki toksykologiczne”, gdyż na polu współczesnej toksykologii znajdziemy specjalistów o różnych profilach aktywności zawodowej, począwszy od toksykologii doświadczalnej (eksperymentalnej), a skończywszy na toksykologii klinicznej, sądowej, weterynaryjnej, środowiskowej, żywności czy regulacyjnej.
Do podstawowych zadań współczesnej toksykologii należy zarówno prowadzenie badań naukowych, w tym ocena ryzyka, jak i formułowanie zaleceń dotyczących kontroli i zapobiegania oraz szeroko rozumianego rozpoznawania i leczenia. W zakresie TOKSYKOLOGII DOŚWIADCZALNEJ znajdziemy zatem toksykologów specjalizujących się w różnych obszarach nauk podstawowych, np. biochemii toksykologicznej i toksykologii molekularnej, toksykopatologii, genotoksykologii, immunotoksykologii, neurotoksykologii, kancerogenezy, teratogenezy, chemii toksykologicznej, farmako-toksykologii i wielu innych, można wymienić tutaj kilkanaście takich obszarów. Znajdziemy również toksykologów zajmujących się modelowaniem komputerowym oraz prognozowaniem kierunków i skutków działania toksycznego (toksykologia in silico). W gronie toksykologów mamy również doświadczalnych eksperymentatorów wykorzystujących w swoich badaniach zwierzęta laboratoryjne, ale mamy również takich, którzy hołdując zasadom 3R prowadzą swoje badania na komórkach, czy innych modelach doświadczalnych nie wykorzystujących zwierząt laboratoryjnych (TOKSYKOLOGIA ALTERNATYWNA). W gronie toksykologów doświadczalnych znajdziemy biochemików i biologów molekularnych, ale również chemików, czy analityków zajmujących się m.in. chemiczną analizą toksykologiczną. Toksykologia oprócz badań podstawowych posiada również praktyczny (aplikacyjny) wymiar, a najlepszym tego przykładem jest TOSKYKOLOGIA KLINICZNA, TOKSYKOLOGIA SĄDOWA, TOKSYKOLOGIA WETERYNARYJNA, TOKSYKOLOGIA WOJSKOWA czy TOKSYKOLOGIA REGULACYJNA.
W najprostszym komentarzu mogę dodać, że na przykład toksykolog kliniczny zajmuje się szeroko pojętym leczeniem osób, które w jakiś okolicznościach uległy zatruciu. Z toksykologiem klinicznym, który jest lekarzem, współpracują inni toksykolodzy m.in. analitycy toksykologiczni specjalizujący się w różnych dziedzinach analityki czy diagnostyki laboratoryjnej. Nie dość wspomnieć, że podobny wymiar aktywności posiada również toksykolog weterynaryjny, którego oczywiście przedmiotem zainteresowania są zwierzęta, zarówno te udomowione jak i dzikie. Jakże odmienną działalność zawodową prowadzi toksykolog sądowy, który bada, wykorzystując różne narzędzia i techniki badawcze, przyczyny śmierci, np. śmierci z zatrucia. Należy dodać, że toksykologia sądowo-lekarska jest jednym z najstarszych działów toksykologii, działającej głównie dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości, odgrywając bardzo ważną rolę w orzecznictwie sądowym.
Do szerokiej rodziny toksykologów zaliczymy również TOKSYKOLOGÓW ŚRODOWISKOWYCH i EKOTOKSYKOLOGÓW, którzy jak sama nazwa wskazuje, kierują swoje aktywności zawodowe w trosce o środowisko przyrodnicze człowieka oraz zwierząt. Na polu współczesnej toksykologii znajdziemy również toksykologów zajmujących się problematyką bezpieczeństwa człowieka w jego środowisku pracy (tzw. TOKSYKOLOGIA PRZEMYSŁOWA). Jakże wielkim wyzwaniem analitycznym tego obszaru toksykologii jest m.in. biomonitoring środowiska pracy, będący podstawą oceny ryzyka i formułowania określonych norm i zaleceń. Duże znaczenie w toksykologii przemysłowej (zawodowej) i środowiskowej odgrywają również badania epidemiologiczne, gromadzące dane m.in. o zachorowalności, umieralności czy wpływie na potomstwo. W badaniach tych toksykolog bardzo często posługuje się zaawansowanymi metodami statystycznymi, czego również będziemy uczyć naszych studentów.
Warto wiedzieć, że wszystkie produkty i dobra konsumpcyjne trafiające na rynki muszą być oceniane pod kątem bezpieczeństwa stosowania. Na straży tego bezpieczeństwa stoi właśnie toksykologia.
- To przede wszystkim toksykolodzy oceniają bezpieczeństwo innowacyjnych leków przed ich wprowadzeniem do faz klinicznych czy rynkowych!
- To toksykolodzy zajmują się bezpieczeństwem żywności, kosmetyków, produktów chemicznych i innych na różnych etapach ich rozwoju!
Nie jest zaskoczeniem, że wśród toksykologów znajdziemy specjalistów zajmujących się oceną ryzyka oraz zarządzania ryzykiem. W wymiarze praktycznym widzimy zatem, że obszar działalności toksykologa regulacyjnego, specjalizującego się w tzw. TOKSYKOLOGII USTAWODAWCZEJ, odgrywa niezwykle ważną rolę w ramach szeroko rozumianego bezpieczeństwa społeczeństwa.
Absolwent kierunku „Toksykologia z elementami kryminalistyki” zdobywa w toku dwuletnich studiów magisterskich (II stopnia) gruntowne wykształcenie teoretyczne i praktyczne predysponujące go między innymi do podejmowania aktywności zawodowej w następujących placówkach:
(1) laboratoriach toksykologicznych środowiska akademickiego, instytutów naukowo-badawczych i laboratoriach toksykologii przemysłowej,
(2) laboratoriach diagnostyki toksykologicznej działających w różnych sektorach zdrowia publicznego (szpitale i kliniki z oddziałami ostrych zatruć, zakłady medycyny sądowej),
(3) laboratoriach toksykologicznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (laboratoria toksykologiczno-kryminalistyczne powiązane z Policją i organami ścigania oraz Biurem Ochrony Rządu),
(4) laboratoriach toksykologii wojskowej, w tym laboratoriach toksykologicznych NATO,
(5) laboratoriach toksykologicznych nadzoru sanitarno-epidemiologicznego, w tym stacjach sanitarno-epidemiologicznych,
(6) laboratoriach toksykologii żywieniowej i kosmetologii,
(7) laboratoriach kontroli jakości produktów leczniczych i wyrobów medycznych,
(8) laboratoriach kontroli antydopingowej,
(9) laboratoriach toksykologicznych monitoringu środowiskowego, w tym środowiska pracy i środowiska przyrodniczego,
(10) laboratoriach toksykologii weterynaryjnej i nadzoru weterynaryjnego,
(11) laboratoriach toksykologicznych firm farmaceutycznych, biotechnologicznych oraz firm badawczo-rozwojowych,
(12) organach administracji publicznej ze szczególnym uwzględnieniem krajowych i zagranicznych urzędów rejestracji produktów leczniczych, wyrobów medycznych i produktów biobójczych,
(13) nadzorze farmaceutycznym,
(14) urzędach nadzoru nad bezpieczeństwem żywności i żywienia,
(15) krajowych i unijnych placówkach i agendach FAO/WHO,
(16) instytucjach unijnych działających na rzecz bezpieczeństwa publicznego, w tym Europejskiej Agencji Leków (EMA), Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), Europejskiej Agencji Środowiskowej (EEA), Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA), agendach Komisji Europejskiej ds. toksykologii i bezpieczeństwa chemicznego, komisjach ds. bezpieczeństwa działających w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Europejskim Dyrektoriacie ds. Jakości Leków (EDQM), Europejskim Referencyjnym Laboratorium ds. Toksykologii Alternatywnej (ECVAM),
(17) krajowych i unijnych urzędach kontroli i monitoringu bezpieczeństwa rynku i konsumentów,
(18) instytucjach opiniujących zdrowie i bezpieczeństwo publiczne,
(19) firmach konsultingowych,
(20) grupach i zespołach doradztwa strategicznego.
Magisterium w naukach toksykologicznych stwarza ponadto absolwentom kierunku „Toksykologia z elementami kryminalistyki” szerokie możliwości podejmowania dalszej nauki i specjalizacji w różnych dyscyplinach toksykologicznych i naukach pokrewnych, w tym kontynuowania aktywności naukowej w kierunku uzyskania stopnia naukowego doktora.
Do kogo kierujecie Państwo swoją ofertę? Czy to kierunek wyłącznie dla ludzi po farmacji czy chemii?
Kandydat na dwuletnie studia II-stopnia (magisterskie) „Toksykologia z elementami kryminalistyki” to absolwent studiów wyższych I-stopnia lub II-stopnia w szeroko pojętych naukach ścisłych, przyrodniczych, rolniczych, technicznych i medycznych. Oferta nowego kierunku studiów jest zatem skierowana do „licencjatów” pragnących uzyskać stopień magistra jak i „magistrów/lekarzy” zainteresowanych zdobyciem nowego wykształcenie i/lub poszerzeniem dotychczasowych kompetencji. Umiejętności potencjalnych kandydatów na studia powinny stanowić podstawę umożliwiającą dalsze zdobywanie specjalistycznej wiedzy w zakresie współczesnej toksykologii.
Oferta kierunku dwuletnich studiów II-stopnia „Toksykologia z elementami kryminalistyki” jest przede wszystkim skierowana do: absolwentów (licencjatów/magistrów) z wykształceniem biologicznym, biochemicznym, biotechnologicznym, chemicznym, rolniczym (w szerokim zakresie nauk rolniczych), licencjatów/magistrów ekologii i ochrony środowiska, licencjatów/magistrów wyższych szkół technicznych z wykształceniem o profilu fizyko-chemicznym, biotechnologicznym, licencjatów/magistrów z kierunków nauk żywieniowych i technologii żywienia, licencjatów/magistrów wyższych uczelni medycznych, w tym farmacji, analityki medycznej, nauki o zdrowiu, lekarzy medycyny i lekarzy weterynarii, licencjatów wyższych szkół policji i wojska oraz absolwentów interdyscyplinarnych studiów (I i II stopnia) w zakresie nauk ścisłych, nauk przyrodniczych i nauk społecznych.
Czy „Toksykologia z elementami kryminalistyki” to studia bardziej teoretyczne, czy praktyczne?
Są to studia o profilu ogólnoakademickim. Student w czasie 4 semestrów zrealizuje 535 godzin wykładów, 222 godzin seminariów oraz aż 874 godzin ćwiczeń laboratoryjnych w grupach maksymalnie 5 osobowych. Ćwiczenia są realizowane z wykorzystaniem bazy Wydziału Farmaceutycznego WUM, Centrum Badań Przedklinicznych WUM, ale także w Polskim Laboratorium Antydopingowym. Do prowadzenia zajęć dydaktycznych zostali zapraszani najwyższej klasy specjaliści toksykologii, w tym toksykolodzy z Polskiej Agencji Antydopingowej, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Instytutu Medycyny Pracy, Instytutu Medycyny Sądowej, Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej czy Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Znajdziemy wśród nich ekspertów w zakresie różnych obszarów toksykologii eksperymentalnej począwszy od toksykologii molekularnej i genotoksykologii, a skończywszy na toksykologii in silico, jak i praktyków toksykologów m.in. w zakresie toksykologii klinicznej, toksykologii sądowej, toksykologii weterynaryjnej, oceny ryzyka i toksykologii regulacyjnej. W gronie zaproszonych wykładowców znajdziemy również prawników działających w zakresie regulacji i prawa karnego jak i ekonomistów z wieloletnim doświadczeniem na polu farmakoekonomiki.
Jakie umiejętności zdobędzie absolwent tego kierunku?
Założeniem naszym jest, aby student po ukończeniu naszego kierunku posiadał specjalistyczną wiedzę w zakresie współczesnej toksykologii ze szczególnym uwzględnieniem toksykologii doświadczalnej, mechanistycznej i opisowej, analizy toksykologicznej, toksykopatologii, toksykologii klinicznej i sądowej, toksykologii przemysłowej, toksykologii żywieniowej, toksykologii środowiskowej i ekotoksykologii oraz toksykologii regulacyjnej.
W toku dwuletnich studiów magisterskich II stopnia student powinien nabyć praktycznych umiejętności w zakresie wykorzystania nowoczesnych technik instrumentalnych i molekularnych w analizie toksykologicznej ksenobiotyków izolowanych z różnych matryc biologicznych i środowiskowych. Po ukończeniu studiów student będzie potrafił samodzielnie planować eksperymenty toksykologiczne oraz interpretować wyniki takich doświadczeń. Powinien także znać zasady oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem oraz posiadać szeroką wiedzę w zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, prowadzenia badań diagnostycznych w ramach toksykologii klinicznej i postępowania dowodowego w toksykologii sądowej.
W toku studiów student nabędzie umiejętność samodzielnego przygotowania protokołu z badań toksykologicznych, oceny zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi stwarzanego przez sfałszowane produkty lecznicze i wyroby medyczne, produkty dla sportowców (doping). Po ukończeniu studiów „Toksykologia z elementami kryminalistyki” student będzie potrafił ocenić bezpieczeństwo stosowania produktów leczniczych i wyrobów medycznych, kosmetyków, żywności i suplementów diety. Zwrócimy szczególną uwagę, aby absolwent naszego kierunku posiadał umiejętność aplikacji różnych metod toksykometrycznych w badaniu innowacyjnych leków. Ważne jest także aby znał źródła prawa i zasady regulujące dopuszczanie do rynku produktów leczniczych, wyrobów medycznych i pozamedycznych oraz właściwe interpretował regulacje toksykologiczne w prawodawstwie krajowym i unijnym i rozumiał podstawowe paradygmaty farmakoekonomiki, zarządzania i negocjacji w sektorze farmaceutycznym oraz współczesne koncepcje marketingu farmaceutycznego. Oczywiście wszystkie te umiejętności będzie stosował jako absolwent w oparciu o znajomość etycznych aspektów zawodu toksykologa.
Dlaczego warto wybrać toksykologię na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, a nie na innej uczelni?
Warszawski Uniwersytet Medyczny jest pierwszą uczelnią w naszym kraju, która otworzyła studia stacjonarne kształcące przyszłych toksykologów zgodnie z europejskim modelem nauczania toksykologii w ramach dwuletnich studiów magisterskich II stopnia (Polska Rama Klasyfikacji - PRK 7). Jak dotychczas na innych polskich uczelniach nie było takiego kierunku studiów. Zatem studia w WUM to w zasadzie jedyna możliwość studiowania kompleksowo toksykologii w kraju. Dodam, że przy układaniu programu korzystaliśmy z doświadczenia krajowych jak i zagranicznych specjalistów toksykologii, co pozwoliło na profesjonalne zaplanowanie nowego kierunku studiów na wielu poziomach jego organizacji dydaktycznej.
Strona www kierunku dostępna jest pod linkiem https://toksykologia-kryminalistyka.wum.edu.pl/o-kierunku
Serdecznie zapraszam!
prof. dr hab. n. med. n. o zdr. Ireneusz P. Grudziński
kierownik Katedry i Zakładu Toksykologii Stosowanej
Wydział Farmaceutyczny
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego